Μήπως πάσχουμε από το σύνδρομο της Στοκχόλμης;

Στοκχόλμη, 23 Αυγούστου 1973, και οι δείκτες του ρολογιού δείχνουν 10.15, αυτή είναι η στιγμή που μια ομάδα εγκληματιών εισβάλει στο κεντρικό κατάστημα της Kreditbanken.

Ο επικεφαλής των οπλισμένων ληστών, Jan Erik Olsson, αποφασίζει η τράπεζα να εκκενωθεί από τους πολίτες και το προσωπικό πλην τεσσάρων υπαλλήλων που θα κρατηθούν όμηροι. Τελικά ο εφιάλτης των άτυχων απαχθέντων ολοκληρώνεται μετά από πέντε περίπου ημέρες, όταν ο Jan Erik Olsson και οι συνεργοί του παραδίδονται στις αρχές.

Η ιστορία είχε αίσιο τέλος, δεν τραυματίστηκε κανείς, οι αρχές συνέλαβαν τους ληστές και το κατάστημα της Kreditbanken συνέχισε να λειτουργεί κανονικά. Παρ όλα αυτά, το περιστατικό αυτό συζητείται μέχρι σήμερα, αφού αποτέλεσε αφορμή να αποτυπωθεί μια παράξενη πνευματική διαταραχή, γνωστή ως «το σύνδρομο της Στοκχόλμης».

Οι τέσσερις τραπεζικοί υπάλληλοι, όταν η ομηρία τους ολοκληρώθηκε κλήθηκαν να περάσουν μια σειρά ψυχολογικών εξετάσεων αλλά και να καταθέσουν  πληροφορίες για το περιστατικό. Ψυχολόγοι και αρχές διαπίστωσαν το εξής παράδοξο, κάποιοι από τους υπαλλήλους (και πρώην αιχμαλώτους) εξέφρασαν συμπαράσταση προς τους απαγωγείς, ήταν πρόθυμοι να τους δικαιολογήσουν ενώ αρνήθηκαν να καταθέσουν κατά τους στο δικαστήριο.

Το παράδοξο της συμπεριφοράς των αιχμαλώτων, αποτέλεσε τροφή για σκέψη για τους απανταχού ψυχολόγους. Τελικά, διαπιστώθηκε από αντίστοιχα περιστατικά, πως οι όμηροι μπορεί να ταυτιστούν με τους απαγωγείς τους και να αναπτύξουν συναισθήματα συμπάθειας ως προς αυτούς. Η ψυχολογία υποστηρίζει, πως ο εκάστοτε όμηρος ενδέχεται να ταυτιστεί με τους απαγωγείς του αρχικά γιατί θέλει να κερδίσει την συμπάθεια τους και έτσι να νιώσει πιο ασφαλής έστω και υπό καθεστώς ομηρίας. Στην συνέχεια, ο αιχμάλωτος, αρχίζει να αντιλαμβάνεται τους ληστές σαν ανθρώπους με προβλήματα και αδυναμίες τα οποία μοιραία τους έστρεψαν στην εγκληματικότητα, έτσι υποσυνείδητα κατανοεί την ομηρία του. Εν τέλει, ο όμηρος προτιμά την κατάσταση αιχμαλωσίας, η οποία του εξασφαλίζει έστω προσωρινά μια σχετική ασφάλεια που θα μπορούσε να διαταραχθεί από κάποια ενδεχόμενη επέμβαση της αστυνομίας.  

Έχοντας περιγράψει την ληστεία στην τράπεζα της Στοκχόλμης, ας μου επιτραπεί να προχωρήσω στον παραλληλισμό της ελληνικής κοινωνίας και των τεσσάρων αιχμαλώτων της Kreditbanken.  Γιατί να αρνηθούμε το ότι  ο Έλληνας ζει υπό καθεστώς ομηρίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια; Δεν είναι αλήθεια ότι οι ελευθερίες του περιορίζονται ανά τρίμηνο όπως και η αγοραστική του δύναμη; Θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι δέχεται συγκαταβατικά τα μέτρα σκληρής λιτότητας, για τα οποία μάλιστα έχει πειστεί ότι του αξίζουν;

Ποιοι είναι οι λόγοι λοιπόν που συμβιβαζόμαστε με το καθεστώς ομηρίας μας; Γιατί όταν κληθήκαμε να αποφασίσουμε (πριν ένα χρόνο), διαλέξαμε την οδό της αυτοτιμωρίας και συνέχισης των μνημονιακών μέτρων; Γιατί το 1,5 εκατομμύριο ανέργων σιωπά; Μήπως τελικά φοβόμαστε την διαδικασία της αλλαγής; μήπως έχουμε συμπαθήσει τους απαγωγείς μας; Μήπως πάσχουμε κι εμείς από το σύνδρομο της Στοκχόλμης;